دستگاه کلریمتر یا رنگ سنج
کلریمتر یا رنگ سنج (Colorimeter) يک وسيله الكتريكی است كه غلظت تركيبات مختلف را در محلول های رنگی اندازه گيری می كند. دستگاه رنگ سنج Klett Biocolorimeter در دهه 1930 ابداع شد.
نحوه عملکرد دستگاه
يک رنگ سنج از فيلترهايی به منظور توليد نور در يک طول موج ويژه بر اساس نوع محلول مورد اندازه گيری استفاده می كند. نور رنگی پس از عبور از داخل نمونه و ميزان جذب آن توسط نمونه، اندازه گيری شده كه به ابزوربنس موسوم است.
کمپانی سازنده دستگاه های کلریمتر
شرکت آراتجهیز با داشتن نمایندگی WTW آماده فروش رنگ سنج سری photoFlex می باشد. و همچنین آماده تامین رنگ سنج رومیزی و رنگ سنج پرتابل از نمایندگی Lovibond هست.
کلریمتر (رنگ سنج): ابزاری دقیق برای سنجش و تحلیل علمی رنگ
رنگ، پدیده ای بصری و یکی از اساسی ترین ویژگی های مواد در دنیای ماست. اندازه گیری دقیق و علمی رنگ ها، فراتر از درک چشمی، در حوزه های گسترده ای از علوم پایه و کاربردی، از شیمی و زیست شناسی گرفته تا صنایع غذایی، داروسازی، کشاورزی، و کنترل کیفیت تولیدات صنعتی، نقشی کلیدی ایفا می کند.
دستگاه کلریمتر (Colorimeter)، که گاهی با عنوان رنگ سنج نیز شناخته می شود، دستگاهی تخصصی است که برای اندازه گیری و تحلیل کمی ویژگی های رنگی مواد، اعم از مایعات یا سطوح جامد، طراحی و ساخته شده است. این ابزار به ما کمک می کند تا رنگ را به صورت داده های عددی قابل تکرار و مقایسه بیان کنیم و یا غلظت مواد رنگی در یک محلول را با دقت تعیین نماییم.
کلریمتر (رنگ سنج) بر چه اصولی کار می کند؟
کلریمتر یا رنگ سنج، دستگاهی است که شدت یا ویژگی های نور را پس از عبور از یک نمونه مایع یا بازتاب از سطح یک نمونه جامد، اندازه گیری می کند. این اندازه گیری ها به ما امکان می دهند تا اطلاعات کمی در مورد رنگ نمونه یا غلظت یک جزء رنگی خاص در آن به دست آوریم.
عملکرد این دستگاه ها اغلب بر پایه اصول زیر استوار است:
-
جذب و عبور نور (برای تعیین غلظت)
هنگامی که نور از یک محلول رنگی عبور می کند، بخشی از نور توسط ماده رنگی جذب شده و بخشی دیگر عبور می کند.
قانون بیر-لامبرت (Beer-Lambert Law) ارتباط مستقیمی بین میزان جذب نور (Absorbance) توسط محلول و غلظت ماده حل شده رنگی در آن برقرار می کند. کلریمترها با تاباندن نور با طول موج مشخص (طول موجی که ماده هدف بیشترین جذب را در آن دارد) به نمونه و اندازه گیری شدت نور عبوری، می توانند میزان جذب را محاسبه و در نتیجه غلظت ماده را تعیین کنند.
-
اندازه گیری مشخصات رنگی (برای تحلیل رنگ سطوح یا مایعات)
برای ارزیابی رنگ به شکلی که توسط چشم انسان درک می شود، رنگ سنج ها نور بازتابیده از سطح یک نمونه یا عبور کرده از یک مایع را تحلیل می کنند.
این دستگاه ها اغلب رنگ را به صورت مجموعه ای از مقادیر عددی در فضاهای رنگی استاندارد مانند CIE L*a*b* بیان می کنند.
در این فضا، L* نشان دهنده روشنایی (از سیاه تا سفید)، a* نشان دهنده محور رنگی سبز-قرمز، و b* نشان دهنده محور رنگی آبی-زرد است. این سیستم امکان مقایسه دقیق رنگ نمونه ها با یک استاندارد یا با یکدیگر را فراهم می کند و برای کنترل کیفیت رنگ در صنایع مختلف حیاتی است.
اجزای کلیدی و ساختار داخلی دستگاه کلریمتر یا رنگ سنج
صرف نظر از تنوع در طراحی و کاربرد، اجزای اصلی یک کلریمتر یا رنگ سنج عموما شامل موارد زیر است:
۱. منبع نور (Light Source)
یک منبع نوری پایدار و با طیف مناسب، مانند لامپ تنگستن، LED هایی با طول موج مشخص، یا لامپ زنون
۲. سیستم انتخاب طول موج (Wavelength Selection System)
برای جداسازی طول موج یا محدوده طول موجی خاص از نور تابیده شده از منبع. این کار توسط فیلترهای نوری (رنگی یا تداخلی) انجام می شود که تنها بخش مشخصی از طیف نور را عبور می دهند. در برخی دستگاه های پیشرفته تر، ممکن است از سیستم های مبتنی بر منشور یا توری پراش (Grating) در مقیاس ساده تر نیز استفاده شود.
۳. محل قرارگیری نمونه (Sample Compartment/Holder)
برای نمونه های مایع، از محفظه ای برای قرار دادن کووت (Cuvette) استفاده می شود. کووت ها ظروف شفافی با ابعاد استاندارد هستند که محلول نمونه در آن ها ریخته می شود.
برای اندازه گیری رنگ سطوح جامد یا پودرها، دستگاه دارای یک روزنه (Aperture) یا پورت اندازه گیری است که مستقیما با سطح نمونه در تماس قرار می گیرد یا نمونه در پشت آن قرار داده می شود.
۴. آشکارساز نوری (Detector)
وظیفه این قطعه، اندازه گیری شدت نور پس از تعامل با نمونه (عبور از مایع یا بازتاب از سطح) است. آشکارساز، انرژی نوری را به سیگنال الکتریکی تبدیل می کند. فتودیودها (Photodiodes)، فتوسلها یا سنسورهای CCD از جمله آشکارسازهای رایج هستند.
۵. واحد پردازش و نمایش (Processor and Display Unit)
سیگنال الکتریکی دریافتی از آشکارساز توسط یک ریزپردازنده تقویت، پردازش و به مقادیر قابل فهم مانند درصد عبور (%T)، میزان جذب (Abs)، غلظت، یا مختصات رنگی (L*a*b*, RGB و…) تبدیل می شود. این نتایج سپس برروی یک صفحه نمایش دیجیتال به کاربر نشان داده می شوند.
کاربردهای متنوع کلریمتر (رنگ سنج) در علوم و صنایع مختلف
کلریمترها یا رنگ سنج ها به دلیل دقت، سرعت عمل، و سهولت استفاده در طیف وسیعی از زمینه ها مورد استفاده قرار می گیرند:
-
آزمایشگاه های شیمی و بیوشیمی
تعیین غلظت ترکیبات رنگی در محلول ها، مانند یون های فلزی، پروتئین ها (در برخی روش ها)، و سایر متابولیت ها
پایش پیشرفت واکنش های شیمیایی که با تغییر رنگ یا کدورت همراه هستند.
اندازه گیری پارامترهای مهمی چون میزان کلر، نیترات، فسفات، سولفات، آهن، مس و pH با استفاده از کیت های معرف شیمیایی که در واکنش با آنالیت موردنظر، رنگ تولید میکنند.
ارزیابی و کنترل رنگ مواد اولیه و محصولات نهایی مانند آبمیوه ها، نوشابه ها، سس ها، لبنیات، روغن های خوراکی و چای
بررسی تاثیر فرآوری و نگهداری بر پایداری رنگ محصولات
درجه بندی کیفی محصولات بر اساس شاخص های رنگی
-
صنایع رنگ، رزین، پلاستیک، جوهر و نساجی
کنترل دقیق کیفیت رنگ مواد اولیه و محصولات تولیدی برای اطمینان از تطابق با استانداردهای رنگی
کمک به فرمولاسیون و بازتولید دقیق رنگ ها
اندازهگیری تفاوت رنگ (ΔE) بین نمونه و مرجع
تجزیه و تحلیل رنگ خاک برای ارزیابی ترکیبات آلی و مواد معدنی
اندازه گیری میزان کلروفیل در برگ گیاهان به عنوان نشانه ای از سلامت و وضعیت تغذیه ای گیاه
پایش رنگ آب های طبیعی برای تشخیص آلودگی ها
-
داروسازی و لوازم آرایشی-بهداشتی
کنترل یکنواختی رنگ قرص ها، کپسول ها، کرم ها و سایر محصولات
بررسی پایداری رنگ محصولات در طول زمان
کنترل کیفیت و ثبات رنگ در فرآیندهای چاپ و تولید مواد بسته بندی
نکات کلیدی در انتخاب و استفاده از دستگاه
برای انتخاب دستگاهی که به بهترین شکل پاسخگوی نیازهای شما باشد، به موارد زیر توجه کنید و یا جهت مشاوره خرید با کارشناسان فروش شرکت آراتجهیز فارمد در تماس باشید:
مشخص کنید که دستگاه را بیشتر برای اندازه گیری غلظت محلولها نیاز دارید یا برای سنجش رنگ سطوح و یا هر دو
-
محدوده طول موجی و فیلترها
دستگاه باید طول موج یا فیلترهای مناسب برای آنالیت ها یا رنگ های مورد نظر شما را داشته باشد.
این پارامترها برای نتایج قابل اعتماد، به ویژه در کنترل کیفیت، حیاتی هستند.
-
نوع نمونه و هندسه اندازه گیری
برای رنگ سنجی سطوح، سازگاری با نوع نمونه (مایع، جامد، پودر) و هندسه اپتیکی دستگاه (مانند d/8° یا 45°/0°) مهم است.
برای کاربردهای میدانی، مدل های دستی و قابل حمل (پرتابل) ارجحیت دارند.
-
فضاهای رنگی و شاخص های قابل اندازه گیری
پشتیبانی از فضاهای رنگی و شاخص های مرتبط مانند CIE L*a*b*, ΔE, WI, YI (در صورت نیاز به سنجش رنگ)
سهولت و روش کالیبراسیون دستگاه (با استفاده از بلانک، محلول های استاندارد یا کاشی های مرجع رنگی)
-
خروجی داده ها و اتصال پذیری
امکان ذخیره نتایج و اتصال به کامپیوتر یا پرینتر
برای حفظ عملکرد دقیق دستگاه، تمیز نگه داشتن منظم کووت ها، دریچه نمونه و بخش های اپتیکی و انجام کالیبراسیون های دوره ای توسط متخصصین فنی طبق دستورالعمل سازنده ضروری است.
کلریمتر یا رنگ سنج، ابزاری کارآمد و ضروری در بسیاری از آزمایشگاه ها و صنایع است که به واسطه تبدیل ویژگی های رنگی به داده های عددی دقیق، به کنترل کیفیت، تحقیقات علمی و توسعه محصولات کمک شایانی می کند. درک صحیح از اصول عملکرد و انتخاب هوشمندانه این دستگاه ها بر اساس نیازهای کاربردی، می تواند به بهبود فرآیندها و دستیابی به نتایج قابل اتکاتر منجر شود.